-
1 exuo
uī, ūtum, ere [одного корня с induo ]1)а) извлекать, вынимать (aliquid aliquā re или de, ex aliquā re Pl, V etc.)e. ensem vaginā St — вынуть меч из ноженб) освобождать, выпутывать ( se ex laqueis C)в) отделять ( hordea de paleā O)2)а) снимать, скидывать ( vestem VP)unum exuta pedem (acc. graec.) vinclis V — с одной разутой ногойse e. Pt — раздеватьсяe. aliquem veste Su — снять с кого-л. одеждуб) сбрасывать ( servitutem L); обнажать (lacertos V; membra pellibus H); стряхивать, свергать ( jugum L)3) оставлять ( antiquos mores L); отрекаться, отворачиваться (e. patriam T); отрешаться, отбрасывать ( omnem humanitatem C)e. hominem ex homine C — отречься от всего человеческого4)а) отказываться, расторгать ( amicitiam T)e. obsequium in aliquem T — отказывать в повиновении кому-лб) не соблюдать, не выполнять (jussa, promissa, pacta T); нарушать (pacem, fidem T); отделываться, устранять ( aliquem T)e. animam O — утратить жизнь, умереть5) освобождаться (e. feritatem O, Sen); отнимать, лишать ( aliquem aliqua re)e. alicui aliquid ex animo C — разубедить (разуверить) кого-л. в чём-л.e. silvestrem animum V — утрачивать дикость -
2 exuo
ex-uo, uī, ūtum, ere (st. exduo, εκδύω; vgl. induo), I) herausziehen, herausnehmen, -tun, 1) eig.: a) übh.: se ex his laqueis (bildl.), Cic.: hordea de palea, enthülsen, Ov. – b) insbes.: α) entblößen, frei machen, magnos membrorum artus, Verg.: mensas et opertos orbes, Mart. – β) m. Abl. = einer Sache entledigen, entkleiden, etw. ablegen, abschütteln, alqm veste, Suet.: saetosa membra pellibus, Hor.: ensem vaginā, aus der Sch. ziehen, Stat.: se tunicā intimā, Gell.: se iugo, Liv.: se his monstris (übernatürliche Gestalt), Ov. – Passiv poet. m. griech. Acc., superiorem exutus tunicam, Apul.: unum exuta pedem vinclis, Verg.: exuitur cornua, et annos, Ov. – γ) Passiv exuī absol., entkleidet werden, publicus spoliator exuitur, Pacat. pan. 43, 3; od. medial = sich entkleiden, ablegen, exuimur, Mart. 3, 68, 4. – 2) übtr.: a) übh.: hominem ex homine, sich aller Menschlichkeit entäußern, Cic.: mihi ex animo exui non potest esse deos, ich lasse mir die Meinung nicht nehmen, Cic. – b) m. Abl. = α) einer Sache entledigen, entäußern, etw. ablegen, se omnibus vitiis, Sen.: se curis mortalibus, Sil. – β) jmd. um etw. bringen, einer Sache berauben, alqm agro paterno (v. Schulden), Liv.: alqm bonis avitis, Tac. – γ) als milit. t. t. = dem Feinde etwas abnehmen, ihn zwingen ( nötigen) etwas wegzuwerfen od. im Stiche zu lassen, hostem impedimentis, castris, armis, praedā, Caes. u. Liv.: exutus campis, aus der Ebene gejagt, Tac. – c) m. Dat., einer Sache berauben, exutus formae, Sil. 8, 441. – II) prägn., jmdm. od. sich etwas ausziehen, abtun, abnehmen, ablegen, 1) eig.: pallam, Plaut.: vestem, Vell.: togam, Sen. ep. 18, 2: praetextam, Plin. pan.: alas, Verg.: alci clipeum, Ov.: umero (von der Sch.) ensem od. pharetram, Verg. u. Ov.: vincula sibi, abstreifen, Ov.: iugum, servitium, Tac.: iugum (bildl.), sich des J. entledigen, Liv. – 2) übtr.: a) einen Körperteil usw. bei einer Verwandlung ablegen, torvam faciem, Verg.: hominem, Menschengestalt, Ov. – b) Zustände u. Verhältnisse, ablegen, beseitigen, aufgeben, verschmähen, brechen, lösen, sich einer Sache entledigen, entäußern, von etw. sich lossagen (Ggstz. retinere), humanitatem omnem, Cic.: repente antiquos mores, Liv.: feritatem, Ov. u. Sen.: animam, das Leben verlieren, Ov.: patriam, verleugnen, Tac.: obsequium in alqm, verweigern, Tac.: servitutem muliebrem, Liv.: societatem Romanam, pacem, Tac.: ius fasque, Tac.: fidem exuere, gewissenlos handeln, Tac. – v. lebl. Subjj., haec (das Gepfropfte) exuerint silvestrem animum, Verg.: quamvis (libelli) iam gratiam novitatis exuerint, Plin. ep.: iam (corrupta) illum quo fefellerant, exuant mentitum colorem, Quint. – c) eine Pers. beseitigen, sich jmds. entledigen, Lepidum, Tac. ann. 1, 2: magistrum, Tac. ann. 14, 52.
-
3 exuo
ex-uo, uī, ūtum, ere (st. exduo, εκδύω; vgl. induo), I) herausziehen, herausnehmen, -tun, 1) eig.: a) übh.: se ex his laqueis (bildl.), Cic.: hordea de palea, enthülsen, Ov. – b) insbes.: α) entblößen, frei machen, magnos membrorum artus, Verg.: mensas et opertos orbes, Mart. – β) m. Abl. = einer Sache entledigen, entkleiden, etw. ablegen, abschütteln, alqm veste, Suet.: saetosa membra pellibus, Hor.: ensem vaginā, aus der Sch. ziehen, Stat.: se tunicā intimā, Gell.: se iugo, Liv.: se his monstris (übernatürliche Gestalt), Ov. – Passiv poet. m. griech. Acc., superiorem exutus tunicam, Apul.: unum exuta pedem vinclis, Verg.: exuitur cornua, et annos, Ov. – γ) Passiv exuī absol., entkleidet werden, publicus spoliator exuitur, Pacat. pan. 43, 3; od. medial = sich entkleiden, ablegen, exuimur, Mart. 3, 68, 4. – 2) übtr.: a) übh.: hominem ex homine, sich aller Menschlichkeit entäußern, Cic.: mihi ex animo exui non potest esse deos, ich lasse mir die Meinung nicht nehmen, Cic. – b) m. Abl. = α) einer Sache entledigen, entäußern, etw. ablegen, se omnibus vitiis, Sen.: se curis mortalibus, Sil. – β) jmd. um etw. bringen, einer Sache berauben, alqm agro paterno (v. Schulden), Liv.: alqm bonis avitis, Tac. – γ) als milit. t. t. = dem Feinde etwas abnehmen, ihn zwingen ( nötigen) etwas wegzuwerfen od. im Stiche zu lassen, hostem impedi-————mentis, castris, armis, praedā, Caes. u. Liv.: exutus campis, aus der Ebene gejagt, Tac. – c) m. Dat., einer Sache berauben, exutus formae, Sil. 8, 441. – II) prägn., jmdm. od. sich etwas ausziehen, abtun, abnehmen, ablegen, 1) eig.: pallam, Plaut.: vestem, Vell.: togam, Sen. ep. 18, 2: praetextam, Plin. pan.: alas, Verg.: alci clipeum, Ov.: umero (von der Sch.) ensem od. pharetram, Verg. u. Ov.: vincula sibi, abstreifen, Ov.: iugum, servitium, Tac.: iugum (bildl.), sich des J. entledigen, Liv. – 2) übtr.: a) einen Körperteil usw. bei einer Verwandlung ablegen, torvam faciem, Verg.: hominem, Menschengestalt, Ov. – b) Zustände u. Verhältnisse, ablegen, beseitigen, aufgeben, verschmähen, brechen, lösen, sich einer Sache entledigen, entäußern, von etw. sich lossagen (Ggstz. retinere), humanitatem omnem, Cic.: repente antiquos mores, Liv.: feritatem, Ov. u. Sen.: animam, das Leben verlieren, Ov.: patriam, verleugnen, Tac.: obsequium in alqm, verweigern, Tac.: servitutem muliebrem, Liv.: societatem Romanam, pacem, Tac.: ius fasque, Tac.: fidem exuere, gewissenlos handeln, Tac. – v. lebl. Subjj., haec (das Gepfropfte) exuerint silvestrem animum, Verg.: quamvis (libelli) iam gratiam novitatis exuerint, Plin. ep.: iam (corrupta) illum quo fefellerant, exuant mentitum colorem, Quint. – c) eine Pers. beseitigen, sich jmds. entledigen, Lepidum, Tac. ann. 1, 2: magistrum, Tac. ann. 14, 52. -
4 exuo
ex-ŭo, ŭi, ūtum, 3, v. a. [ex and root av-, to go to, put on; Zend. avaiti, go into, ao-thra, shoe; Slav. and Lith. forms, v. Fick, Vergl. Wört. p. 17; cf. ind-uo], to draw out or off, to pull or strip off, put off, divest (class.; esp. freq. since the Aug. period).I.Lit.:B.serpens exuit in spinis vestem,
Lucr. 4, 61:manticam umero,
App. M. 1, p. 110; cf.:pharetram umero,
Ov. M. 2, 419:telum magno e vulnere,
Stat. Th. 9, 287:ensem vaginā,
id. ib. 9, 76:clipeum reduci,
Ov. H. 13, 147; cf.:vincula sibi,
id. M. 7, 773:jugum,
to shake off, Liv. 35, 17, 8:alas,
to lay aside, Verg. A. 1, 690:Trojanos cestus,
id. ib. 5, 420:setosa duris exuere pellibus membra,
Hor. Epod. 17, 15; cf.:magnos membrorum artus, magna ossa lacertosque Exuit,
strips, bares, Verg. A. 5, 423:aliquem veste,
Suet. Ner. 32:palmas vinclis,
Verg. A. 2, 153:digitos,
i. e. to strip of rings, Mart. 14, 109:mensas,
to uncover, id. 9, 60, 7:si ex his te laqueis exueris,
Cic. Verr. 2, 5, 58, § 151:se jugo,
Liv. 34, 13, 9. —In a Greek construction:unum exuta pedem vinclis,
Verg. A. 4, 518:cornua exuitur,
Ov. M. 9, 52.— Absol.:si non saltas, exue igitur (sc. pallam),
Plaut. Men. 1, 3, 16. —Transf., in gen., to strip, despoil, deprive of any thing:II.hostium copiis fusis armisque exutis,
i. e. to be forced to throw off their arms and to flee, Caes. B. G. 3, 6, 3:hostem armis,
id. ib. 5, 51 fin.; Sall. J. 88, 3; Liv. 22, 21, 4:exuti prope omnes armis diffugere,
id. 21, 61, 9; 34, 28, 11; Verg. A. 11, 395:impedimentis,
Caes. B. G. 7, 14, 8; 7, 42, 5:castris,
Liv. 31, 42, 7; 41, 3, 10; 41, 12, 5; Vell. 1, 9, 4:sedibus,
Tac. A. 13, 39:aliquem avitis bonis,
id. ib. 14, 31; cf.:aliquem patrimonio,
Suet. Gramm. 11:montes,
to strip, lay bare, Stat. S. 4, 3, 50:se agro paterno avitoque,
Liv. 2, 23, 6: exuto Lepido, interfecto Antonio, stripped bare, i. e. without legions, without arms, etc., Tac. A. 1, 2.—Trop., to lay aside, cast off, divest one's self of any thing:* (β).humanitatem,
Cic. Lig. 5, 14; cf. id. Att. 13, 2, 1:sapientia vanitatem exuit mentibus,
Sen. Ep. 90 med.:mentitum colorem,
Quint. 12, 10, 76:silvestrem animum,
Verg. G. 2, 51:vultus severos,
Ov. Am. 3, 4, 43:feritatem,
id. F. 3, 281:mores antiquos,
Liv. 27, 8, 6:virtutes,
Tac. A. 1, 75:fidem,
id. ib. 12, 14:amicitiam,
id. ib. 1, 8:tristitiam et arrogantiam et avaritiam,
id. Agr. 9:jus fasque,
id. H. 3, 5:promissa,
to break one's word, id. A. 13, 44:pacta,
id. ib. 6, 43:patriam,
id. H. 5, 5 et saep.:hominem exuens ex homine,
Cic. Fin. 5, 12, 35:magistrum,
Tac. A. 14, 52 fin. —With a subjectclause:B.mihi quidem ex animo exui non potest, esse deos,
Cic. N. D. 3, 3, 7.—
Перевод: с латинского на все языки
со всех языков на латинский- Со всех языков на:
- Латинский
- С латинского на:
- Все языки
- Английский
- Немецкий
- Русский